Życie naszych przodków: krótko, ale zdrowo

Nasi przodkowie zapadali na nowotwory, ale z badań antropologów wynika, że jednak choroba ta dotykała ich rzadziej niż nas. Co prawda najzdrowsi byliśmy w epoce paleolitu, ale za to żyliśmy wówczas znacznie krócej.

W poniedziałek w PLoS ONE pojawił się artykuł dotyczący badań szczątków zmumifikowanego mężczyzny. Sudańczyk, który żył 3200 lat temu, w Amara (750 km na północ od Chartumu), zmarł w wieku 25-35 lat. W jego kościach brytyjscy naukowcy znaleźli zmiany wywołane nowotworem. To pierwszy tak stary przypadek nowotworu z przerzutami, choć najstarszy pacjent, który cierpiał nowotwór był neandertalczykiem żyjącym w Chorwacji 120 tys. lat temu. Od dawna raki i nowotwory uważane są za choroby cywilizacyjne, które zaczęły nas dręczyć stosunkowo niedawno. Badania antropologów zdają się potwierdzać tę tezę, bo choć przebadali dziesiątki tysięcy szkieletów ludzi z różnych epok, natrafili na niewielką ilość chorych na nowotwory. Częściowo przyczyną może być fakt, że w przeszłości badacze nie dysponowali tak doskonałymi aparatami diagnostycznymi, jak tomograf komputerowy, który pozwalał na znalezienie guzów mających po kilka milimetrów średnicy.

Dr hab. Tomasz Kozłowski z Zakładu Antropologii Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UMK, który bada kości znajdowane przez archeologów na terenie Polski, też wynika, że nowotwory w przeszłości były bardzo rzadkie. Antropolog podkreśla, że dane ze szkieletów czy mumii to nie jest przekrojowa populacja więc na pewno nie mamy pełnych danych, poza tym w kościach rozpoznawane jest zaledwie 15 rodzajów nowotworów, głównie guzy wywodzące się z tkanki chrzęstnej, kostnej i szpiku lub przerzuty nowotworowe z innych organów, które w bardzo charakterystyczny sposób niszczą kości.

Nie jesteśmy zatem w stanie zdiagnozować nowotworów, które nie dawały przerzutów do kości, trzeba też pamiętać, że w przeszłości żyliśmy znacznie krócej. Ludzi dziesiątkowały zarazy, nie radzono sobie ze zwykłą grypą, wyrostkiem robaczkowym, zakażeniami. Młodzi ludzie często umierali w sile wieku jako osoby całkowicie zdrowe – mężczyźni w wyniku wypadków przy pracy, na polowaniu, czy w bitwie, a kobiety w połogu. Ponieważ średnia wieku była znacznie niższa (np. w średniowieczu wynosiła 25 dla kobiet i 35 dla mężczyzn) większość po prostu nie dożywała wieku, w którym genetyka zaczynała szwankować i najczęściej zapada się dziś na choroby nowotworowe. – Warto zadać sobie pytanie czy wydłużenie średniej długości życia wśród mieszkańców Europy i USA to wyznacznik poprawy ludzkiego zdrowia, czy raczej dowód, że współczesna medycyna lepiej sobie radzi z chorobami, które jeszcze 100 lat temu powodowały zgony – podkreśla dr Kozłowski. Ze wstępnego raportu opublikowanego jakiś czas temu na łamach „Science”, który podsumowywał badania naukowców z różnych krajów dotyczące stanu zdrowia ludności Europy od schyłkowego paleolitu do dziś, wynika, że kiedyś byliśmy zdrowsi. Według Kozłowskiego, który też brał udział w tych badaniach, złotym wiekiem dla ludzkości był paleolit. – Żyło się wówczas krótko, ale za to zdrowo i intensywnie.

Do tej tezy mogą się też przychylić genetycy, którzy obserwują w genomie ludzkim coraz bardziej przyspieszającą degradację. Według prof. Rafała Płoskiego z Zakładu Genetyki Medycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego zapominamy, że z pokolenia na pokolenie, m.in. na skutek zanieczyszczenia środowiska, zmieniają się w naszych genomach miliardy par zasad, a współczesna medycyna przyczynia się do tego, że utrzymują się mutacje, które jeszcze niedawno były naturalnie eliminowane (więcej na temat genetyki przeczytacie w naszym najnowszym niezbędniku „Co mamy w genach”).

Chociaż jesteśmy bardziej wątli, żyjemy dłużej, co naraża nas na choroby wieku starczego. Współcześni paleosi mają jednak nadzieję, że dzięki naśladowaniu życia łowców epoki kamienia (żywiąc się tak jak oni, polując i biegając), ich życie będzie nie tylko zdrowsze, ale i dłuższe. W końcu jak coś zacznie szwankować zawsze można skorzystać z dobrodziejstw naszej rozwiniętej medycyny i genetyki.