Doktoratu nie ma, problem pozostał

Mgr Marek Goliszewski jednak nie będzie doktorem.

Rada Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego nie nadała stopnia mimo pozytywnych recenzji i otwartej obrony. O tej konkretnej sprawie napisano już wszystko, analizując każdą niemal literkę z tekstu doktoratu Goliszewskiego, ewentualne zapożyczenia z Wikipedii, a także powiązania towarzysko-biznesowe między zainteresowanym i recenzentami oraz promotorem, a także BCC i Wydziałem Zarządzania.

Jednoznacznie na ten temat wypowiada się w dzisiejszej „Gazecie Wyborczej” prof. Grażyna Skąpska, szefowa Zespołu ds. Dobrych Praktyk Akademickich, stwierdzając że do takiej sytuacji w ogóle nie powinno było dojść, a najmniej winny w tej sprawie jest Marek Goliszewski.

Rzeczywiście, problem nie w ambicjach naukowych biznesmena, przeciwnie: należy je pochwalić. Szkoda tylko, że nie znalazł właściwego partnera po stronie akademickiej, który w realizacji tych ambicji pomógłby w taki sposób, żeby uniknąć żenującego obciachu.

Pytanie kluczowe: czy doktorat Goliszewskiego to przypadek, czy raczej ilustracja powszechniejszej sytuacji? Prof. Henryk Domański, proszony o komentarz, stwierdził, że widział gorsze doktoraty, a praca Goliszewskiego na tle innych propozycji nadawałaby się na ocenę dostateczną. Ba, w tym czasie, gdy odebrałem informację o decyzji Rady Wydziału Zarządzania, rozmawiałem o procesie habilitacyjnym prowadzonym na jednej z wiodących polskich uczelni (niestety, rozmowa miała charakter prywatny, nie mogę podzielić się szczegółami). W każdym razie habilitacja niespełniająca podstawowych kryteriów uzyskała trzy pozytywne recenzje i tylko jedną negatywną. Autor tejże spotkał się co najmniej ze zdziwieniem kolegów – takich rzeczy w dobrym towarzystwie się nie robi.

Podobnych anegdot każdy, kto zajmuje się nauką, pewno mógłby trochę przytoczyć. Pojedyncze przypadki nie czynią jednak statystyki i nie sposób na ich podstawie stwierdzić, czy system już pogrążył się w patologii, czy tylko mamy do czynienia z nieprawidłowościami, jakie zdarzają się w każdej organizacji złożonej z żywych ludzi.

Podobną dyskusję na naszych łamach prowadzi prof. Leszek Pacholski, wskazujący na patologie, i polemizujący z nim profesorowie Marek Kosmulski i Adam Proń. Przekonują oni, że spektakularne przykłady patologii występujących np. w świecie publikacji to tylko wypadki potwierdzające, że sam system nauki ciągle potrafi się bronić przed ich umasowieniem.

Sprawa Marka Goliszewskiego może być również interpretowana na dwa sposoby. Alarmistyczny, bo pokazuje że pobłądzić mogą nawet przedstawiciele akademickiej elity (recenzenci doktoratu to jednak tuzy polskiej nauki), i to, co Amerykanie nazywają „professional integrity”, jest najwyraźniej problemem.

Mamy jednak też pozytywny aspekt tej sprawy – skandal został ujawniony dzięki obowiązującej przynajmniej przy doktoratach zasadzie otwartości procesu. Sprawy nie dało załatwić się po cichu, bo dotarła do opinii publicznej. Otwartość może więc nas chronić w jakimś stopniu przed patologiami, nie załatwi jednak problemu do końca.

Dlatego środowiska akademickie powinny wziąć ją sobie do serca i przekonać teraz opinię publiczną, że mimo wpadki nadal można im ufać. Bo od możliwości kontroli ważniejsze jest jednak zaufanie.