Nauka kontra wolność słowa

Czy naukowcy powinni swoją obecnością i wystąpieniami firmować imprezy, na których propaguje się najdziksze brednie?

Wywiązała się ostatnio bardzo ciekawa dyskusja na temat skandalicznego wpisu na Facebooku popełnionego przez profesora filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego, dr. hab. Bogusława Pazia. Wpis ów był emocjonalnym komentarzem do wstrząsającego filmu, na którym prorosyjscy separatyści znęcają się nad ukraińskimi żołnierzami oraz bezczeszczą ich zwłoki. Prof. Paź tak skomentował to wideo: „Banderowskie ścierwa dostają łomot aż miło! I jak tu nie kochać »Ruskich«…?”.

Kiedy o sprawie zrobiło się głośno, filozof usunął wpis ze swojego profilu na Facebooku. Niezbyt to pomogło, gdyż rektor zawiesił go na pół roku, co oznacza, że nie będzie prowadził zajęć ze studentami oraz otrzyma zmniejszone wynagrodzenie. Prof. Paziem zainteresowała się także prokuratura, a jego wypowiedź potępiła dyrekcja Instytutu Filozofii UWr.

W pierwszym odruchu powyższe fakty budzą zadowolenie, bo „należało się za kretyńskie i bezduszne wypowiedzi”. Jednak sprawa wcale nie jest tak prosta i jednoznaczna. Nie chodzi mi oczywiście o ocenę słów wrocławskiego filozofa, bo każdy przyzwoity człowiek potraktuje je jako coś obrzydliwego. Problemem są granice wolności słowa. Bardzo ciekawie przedstawiła dyskusję na ten temat Ewa Siedlecka na łamach „Gazety Wyborczej” w komentarzu zatytułowanym: „Czy filozof i nauczyciel może być ksenofobem? Środowisko naukowe ocenia wypowiedzi prof. Bogusława Pazia”.

Mnie ta ciekawa (ale i bardzo przykra) sprawa skojarzyła się z trochę podobnym problemem. Z pewnością mniejszego kalibru, ale jednak bardzo interesującym. Mam na myśli udział naukowców – zatrudnionych na wyższych uczelniach i w instytutach badawczych – w imprezach promujących pseudonaukę. I nie chodzi mi tylko o jakieś spotkania, podczas których opowiada się dziwaczne teorie na temat odwiedzin UFO, kręgów mocy etc., ale także o imprezy, gdzie wmawia się słuchaczom rozmaite brednie na temat światowych spisków naukowców, lekarzy i firm farmaceutycznych. Konspiracja ta ma rzekomo na celu niedopuszczenie do powszechnego stosowania znajdujących się w zasięgu ręki bardzo tanich substancji (typu wyciąg z pestek owocu), cudownie skutecznych w walce z rakiem. W przeciwieństwie do chemioterapii służącej wyłącznie wyłudzaniu pieniędzy z kieszeni pacjentów. Takie szalone teorie przestają być zabawne, a robią się groźne, jeśli ktoś choć trochę w nie uwierzy i postanowi wybrać wizytę u bioenergoterapeuty zamiast u onkologa.

Czas na konkretne przykłady. Z racji moich zainteresowań tematyką GMO zaciekawiła mnie postać dr hab. Katarzyny Lisowskiej, biolożki molekularnej pracującej w gliwickim oddziale Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie. Jest ona jedną z zagorzałych przeciwniczek GMO oraz zasiada w Komisji ds. Organizmów Genetycznie Zmodyfikowanych przy ministrze środowiska. Jakiego kalibru argumentacją posługuje się dr hab. Lisowska podczas dyskusji na temat GMO, można przeczytać tutaj.

Otóż w jej przypadku zaskoczył mnie fakt, że nie miała żadnych oporów, by w 2011 r. wziąć udział w zlocie ufologów i wielbicieli różnych alternatywnych wizji rzeczywistości zatytułowanym „Harmonia Kosmosu”. Organizuje je Janusz Zagórski, który – cytuję za Wiki – jest „dziennikarzem, ufologiem, badaczem zjawisk niewyjaśnionych, założycielem oraz prezenterem telewizji internetowej niezależnatelewizja.pl”. Dr hab. Lisowska podczas „Harmonii Kosmosu” wystąpiła z wykładem na temat (oczywiście) GMO. Przywitał ją z atencją Janusz Zagórski, przedstawiając jako osobę posiadającą „autentyczny tytuł profesorski naszej akademickiej nauki”. I dodał: „Jest to chyba pierwszy przypadek w historii naszych zlotów, że jest pani, pani Katarzyno, z tego mainstreamowego świata. Co pani tutaj robi?”. No właśnie…

Na tym jednak nie zakończyły się występy pani Katarzyny na dziwnych imprezach. Otóż pod koniec maja ubiegłego roku odbyła się w Domu Nauki (sic!) Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego konferencja zatytułowana „Świat bez raka – profilaktyka i naturalne terapie antynowotworowe”. Zorganizowała ją Fundacja Wspierania Rozwoju Kultury i Społeczeństwa Obywatelskiego Qlt, której prezeską jest Lena Huppert. Pani Lena to bardzo znana działaczka anty-GMO, która m.in. ściągnęła w 2012 roku piosenkarkę Dodę na demonstrację przeciwko genetycznym modyfikacjom roślin (co spowodowało zainteresowanie mediów imprezą, w której uczestniczyło tylko kilkadziesiąt (?), a może kilkaset (?) osób).

Wracając do konferencji „Świat bez raka”: otworzyła ją sama pani prezes Huppert i wygłosiła wykład na temat GMO (jeśli ktoś sam chce obejrzeć i posłuchać, to niech przewinie do 50. minuty nagrania). Stanowi on dobrą próbkę stylu i treści wielu wystąpień na tym spotkaniu. Dlatego streszczę go w punktach:

● rośliny GMO są złe i szkodliwe
● w wojnie na Ukrainie chodzi tak naprawdę o GMO, bo to Amerykanie ją wywołali, żeby obsiać żyzne ziemie transgeniczną trucizną
● mamy światowy spisek dotyczący tzw. chemtrails, czyli rządy potajemnie rozpylają z samolotów „aluminium, czerwone ciałka krwi, drobinki plastiku, mykoplazmę, wirusy oraz inne nieznane składniki o charakterze biologicznym”; dzieje się to pod pozorem walki z globalnym ociepleniem, będącym tak naprawdę naukową ściemą
● rozpraszacz chmur (więc i chemtrails) konstrukcji Dona Crofta można sobie samemu zamontować, ale to nie jest zabawka, bo pracuje się z energią orgonu, zarówno pozytywną, jak i negatywną.Jak wspomniałem, sporo prelegentów podczas owej konferencji wygłaszało równie trzymające się rzeczywistości tezy. M.in. Przemysław Ilukowicz, wydawca książki Jeffrey’a Smitha „Nasiona kłamstwa”, oraz tłumacz „Świata według Monsanto” (te publikacje to „ewangelie” antygmowców). Ilukowicz nie mówił jednak o GMO, ale nieistniejącej witaminie B17, która jest rzekomo agresywnie zwalczana przez spisek rządów-koncernów-naukowców, gdyż skutecznie leczy chorych na nowotwory.

Jak już wspomniałem, na owej konferencji wystąpiła dr hab. Katarzyna Lisowska z wykładem „Medycyna oparta na faktach (ang. evidence based medicine) – jak to rozumieć?”. Ale pojawili się również inni przedstawiciele „mainstreamowej nauki”: prof. dr hab. Alfreda Padzik-Graczyk (kierownik Pracowni Biochemii w Instytucie Optoelektroniki WAT) oraz Iwona Wawer (kierownik Zakładu Chemii Fizycznej na Wydziale Farmaceutycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego). Mógłbym jeszcze dorzucić do tej listy prof. dr Marię Dorotę Majewską, guru polskich antyszczepionkowców, ale pani ta już tak daleko odeszła od rzetelnej nauki i wyrządziła tyle złego w kwestii szczepień, że trudno ją uznać za poważnego i „mainstreamowego” naukowca (tym bardziej, że nie wiadomo, gdzie obecnie pracuje i czym się zajmuje).

Bardzo negatywnie oceniam udział przedstawicieli nauki w takich imprezach jak konferencja pani Leny Huppert. Firmują bowiem swoim nazwiskiem oraz prestiżem instytucji naukowych imprezy propagujące, przepraszam za dosadne określenie, dzikie brednie. Często potencjalnie szkodliwe, ponieważ mogą wpływać na decyzje ludzi ciężko chorych i dawać im złudną nadzieję. W epoce przed internetem nikt by się czymś takim jak owa konferencja nie przejął, ale dziś wszystkie wykłady można bez przeszkód obejrzeć na Youtubie. A internet, jak trafnie określił to Wojciech Orliński w „Gazecie Wyborczej”, działa jak Wielki Zderzacz Głupoty, w którym „głupkowate »michałki«, niczym cząstki elementarne w akceleratorze, rozpędzane są od portalu do portalu, a z ich zderzeń pojawiają się następne”. Porażający jest też na nagraniach tych wykładów widok pań profesorek oklaskujących głoszone tam bzdury. Nawet jeśli robiły to, jak podejrzewam i mam nadzieję, z czystej kurtuazji.

I tu wracam do początku mojej blognotki. Czy władze uczelni i środowisko uczonych powinny reagować w takich przypadkach? Jak? Gdzie przebiega granica swobody wypowiedzi naukowca? Nie znam odpowiedzi na te pytania, ale uważam, że warto je postawić i się nad nimi poważnie zastanowić.

PS Nie wspomniałem o „Konferencjach Smoleńskich”, bo jednak stanowią one trochę osobne zjawisko, w którym ogromną rolę odgrywa polityka. Aczkolwiek opisane przeze mnie kwestie również dotyczą zjawiska „nauki smoleńskiej”.