Od polityki do bioetyki

Wśród wielu ludzi postęp naukowy budzi lęk, czy nie za daleko posuwa się ingerencja człowieka w prawa natury. Czy manipulacje na zarodkach rzeczywiście są dla niektórych szansą na posiadanie zdrowego potomstwa, a decyzja o zaprzestaniu terapii nieuleczalnie chorego nie jest zwykłym zabójstwem?

Ukazał się właśnie najnowszy „Niezbędnik Inteligenta” POLITYKI, w całości poświęcony Bioetyce (dostępny w kioskach, salonach prasowych oraz w redakcyjnym sklepie internetowym). Odpowiadamy w nim na wiele pytań, które muszą nurtować każdego, kogo interesuje otaczający świat i kto rozumie problemy, jakie powstają na styku nowoczesnego społeczeństwa oraz biologii w warunkach przyspieszonego rozwoju technologii medycznych.

Bioetyka jest stosunkowo nową dziedziną, która wykracza poza ramy tradycyjnej dyscypliny naukowej. Jest to raczej dyscyplina filozoficzna, a czy filozofia i etyka to tylko akademickie przedmioty? To raczej sztuka definiowania wartości na gruncie moralnym; umiejętność znajdowania kompromisów w sprawach, które dotyczą jakości życia i ludzkiej godności.

Zależało nam na poruszeniu w „Niezbędniku” wielu wątków, choć z góry było wiadomym, że nie uda się przedstawić wszystkich zagadnień będących przedmiotem współczesnej bioetyki. Wybraliśmy te, które prowokują obecnie największe spory o to, jak rozumieć i urzeczywistniać prawa człowieka – od poczęcia do śmierci.

Przy okazji pytanie, które pojawia się za każdym razem, gdy wybucha spór o granice wolności w nauce: czy wywiedzione z religii nakazy moralne mogą powstrzymać rozwój badań naukowych? Obecny konflikt między autonomią badaczy a stanowiskiem Kościoła ogniskuje się wokół nowoczesnej genetyki, badań prenatalnych i potencjalnej możliwości klonowania ludzkich zarodków, ale dotyczy też spraw ostatecznych: eutanazji czy prowadzenia uporczywej terapii.

Już od stuleci – gdy genetyka jeszcze nie istniała – naukowe eksperymenty i obserwacje znajdowały się pod czujną obserwacją etyków, filozofów, ale i kościelnych moralistów. Żadne nakazy moralne nie były jednak w stanie powstrzymać zapędów badaczy. Gdyby tak było, nie mielibyśmy dziś dostępu do szczepień, transplantacji, antykoncepcji, sztucznego zapłodnienia i wielu skutecznych kuracji.

Sprowadzanie sporów bioetycznych do starcia dwóch obozów – religijno-konserwatywnego z postępowo-liberalnym – byłoby jednak uproszczeniem. Autorzy „Niezbędnika” dotykają więc również problemów, które wykraczają poza kontekst światopoglądowy: co oznacza dla współczesnych lekarzy kodeks etyki, jakie są granice mówienia pacjentom prawdy o ich stanie zdrowia, ile praw posiadają uczestnicy badań klinicznych i dlaczego nie należy ich nazywać królikami doświadczalnymi?

To wszystko są zasadnicze pytania dla współczesnej medycyny, na które poszukujemy odpowiedzi, korzystając z wiedzy ekspertów (w tym gronie liczna grupa członków Komitetu Bioetyki Polskiej Akademii Nauk, pod przewodnictwem prof. Zbigniewa Szawarskiego). Pointa może być tylko taka: bioetyka pokazuje wszystkim nowy horyzont. Dostarcza argumentów pozwalających każdemu lepiej żyć i mądrzej kierować własnym losem.